YAZARI

   Rıfat ILGAZ

                                                                           

                                                               Doğum Tarihi : 1911, Cide
                                                           Ölüm Tarihi : 7 Temmuz 1993

Rıfat ILGAZ 1940'ların toplumcu-gerçekçi şairlerinin başta gelenlerindendir.

1911 yılında Cide'de doğdu. Şiir yazmaya ortaokul öğrencilik yıllarında başladı. İlk şiiri 27 Temmuz 1927 'de, günlük "Nazikter" gazetesinde yayınlandı. Ayrıca; "Açıkgöz"(Kastamonu), "Güzel İnebolu" ve "Güzel Tosya" gazetelerinde şiirleri ve yazıları yayınlanmaya başladı. Lise yıllarında babasının ölümü nedeniyle buradan ayrıldı. Yatılı olarak Kastamonu Muallim Mektebi'nde öğrenim gördü. 1930 yılında mezun oldu.

Altı yıl süreyle Gerede, Akçakoca, Hendek ile Düzce arasında Gümüşova'da ilkokul öğretmenliği yaptı. Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünü 1938 'de bitirdi ve Adapazarı Ortaokulu Türkçe Öğretmenliğine atandı. 1939'da İstanbul Karagümrük Ortaokulu'nda Türkçe Öğretmenliğine başlayan Ilgaz'ın, yazı ve şiirleri büyük dergilerde yayınlanmaya başladı. 1940 'da "Çığır", "Oluş", "Ulus", "Güneş", "Yücel", "Varlık", "Hamle" ve "Yeni İnsanlık" dergilerinde şiirleri çıktı ve aynı yıl Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne girdi. Hasan Tanrıkut, Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel'le tanıştı. Ömer Faruk Toprak ile 9 Eylül 1042'de "Yürüyüş Dergisi"ni çıkardılar. Bu dergide Orhan Kemal, Sait Faik, Cahit Irgat, A.Kadir, Nazım Hikmet (İbrahim Sabri) ile birlikte çalıştılar.

1943'te ilk kitabı "Yarenlik"i yayınladı. Şiirleri olağanüstü bir ilgi gördü. Ocak 1944'de "Sınıf" adlı şiir kitabı çıktı. Sıkı yönetim kararı ile toplatıldı. Pertev Naili Boratav "Sınıf" için:

"Yeni Türk şiirine inanmayanlara, Rıfat Ilgaz'ın kitabını okuyup anlamalarını dilemekten başka yapılacak bir şey yoktur"

diye yazdı. 1945'te "Gün Dergisi" çıktı. Ilgaz bu dergide sekreterdi. Bu dergide yazıları yayınlandı. Aziz Nesin'in "Cumartesi Dergisi"ne ortak oldu. Seçici kurulda çalıştı. 1946'da Esat Adil, Sabahattin Ali ve Aziz Nesin ile birlikte "Gerçek Gazetesi"ni çıkardılar. 1946 Ekim ayında "Yığın Dergisi"ni Esat Adil ve Adil Yağcı ile birlikte çıkardılar.

Öğretmenliğe yeniden döndükten sonra Boğazlayan-Yozgat'a tayini çıktı. Hastalığı nedeniyle Validebağ Sanatoryumunda yattı. Şubat 1947'de Sebahattin Ali, Aziz Nesin ve Mim Uykusuz'un çıkardığı "Marko Paşa" kadrosuna girdi. Sık sık kapatılan bu derginin daha sonraları sorumlu müdürlüğünü üstlendi. "Malum Paşa", "Merhum Paşa", "Hür Marko Paşa" gibi dergilerin adı sık sık değişiyordu. 1950'li yıllarda Ilgaz, gazetecilik yapmaya başladı. Sakıncalı olduğundan gazeteler ve dergiler imzalarına pek yer vermediler. 1952-1960'da "Tan Gazetesi"nde dizgici-düzeltmen ve röportaj yazarı olarak çalıştı. Turhan Selçuk ve İlhan Selçuk'un çıkardığı "Dolmuş Dergisi"ne "Stepne" takma adıyla yazılar yazdı. "Hababam Sınıfı", "Pijamalılar (Bizim Koğuş)", "Don Kişot İstanbul"da bu dergide dizi olarak yayınlandı.
Hababam Sınıfı"nı da isminin sakıncalı olması nedeniyle "Stepne" takma adıyla yazdı.

Ocak 1953'te "Devam" adlı şiir kitabını çıkardı ve bu kitap da toplatıldı. 1961 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra kendi adıyla yazı ve şiir yayınlama özgürlüğüne kavuşan Rıfat Ilgaz "Demokrat İzmir", "Akbaba", "Vatan", "Yeni Gün", "Yeni Ulus" gibi yayın organlarında ve kimi edebiyat dergilerinde yazı yazabildi. "Sınıf Yayınları"nı kurdu ve kendi kitaplarını yayınladı. 1970'te Basın Şeref Kartı'nı aldı. 1974'te emekli oldu. Doğum yeri olan Cide'ye yerleşti.

12 Eylül 1980 döneminde göz altına alındı. 70 yaşında gerekçesiz sorguya çekildi ve gözaltında kaldı. Tutukluluğu sona erince İstanbul'da oğlu Aydın Ilgaz ile birlikte ölümüne kadar yaşamaya başladı. Bu olaylar "Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra" adlı kitabında anlatılır.

Göremedik sıkıntısız yaşandığını,
Rahatın şiirini yazamadık,
Ne kadar uzak
Heveslerimle içli dışlı yaşamak,
Üzmek hastalıklı şiirlerle
Eşimi, dostumu;
(......)

Penceremin altından geçenler,
Saçları dağınık, gözleri uykulu,
Çoraba, tütüne gidenler,
Beni huyumdan ettiniz!
Yorgun gözlerinizdeki acıyı
Dert edindim kendime.
Saçlarını tezgahına yolduranları,
Sıtma gebesi tazeleri görmeseydim,
Boşuna harcayacaktım sevgimi.
(......)

1960 sonrası yaşanan nispi demokratik ortam, aydın ve yazarlara da yeni olanaklar sunmuştur. O güne dek ilerici, sosyalist yazarlardan uzak duran gazete ve dergiler onlara kapılarını açar. Rıfat Ilgaz geçmişe nazaran biraz daha “serbest” olan bu on yıllık dönem içinde Demokrat İzmir, Akbaba, Vatan, May, Türk Solu, Yeni Dergi gibi yayınlarda fıkralar, makaleler, şiirler yazar.

Edebiyat alanında önceleri şiirle tanınan Rıfat Ilgaz, zamanla mizah alanına yönelmiştir. “Hababam Sınıfı” bu yönelişin ürünüdür. Hababam Sınıfı’yla eğitim sistemini eleştiren Ilgaz’ın mizah anlayışı tek başına güldürmek üzerine değil, gülerken düşündürmek, sorgulatmak, değiştirmek üzerine kurulmuştur.

Onu hepimiz "Hababam Sınıfı"nın yazarı olarak bildik. Altmış kitabı olmasına karşın onun şairliğini, romancılığını ve öykü yazarlığını unutmamamız gerekir. Kitaplarında; çağdaş, ileri görüşlü, ulusumuzdan yana birlikteliği önerir.

Yaşlılar adına konuşmanın tam zamanı
Kütükte yaşı yetmişlerin arasındayım.
Bir tekerlemenin çağrışımında
İnanıvermeyin işimin bittiğine.
Ne var ki dertlerimiz tasalarımız artıyor,
Yaş ilerledikçe.
(......)

Yaşlandıkça azıyor romatizmalarımız,
Bir günümüz bir günümüze uymuyor,
Artıyor ağrılarımız, sızılarımız,
Kapıyı kim vuracak belli olmaz,
Kulağımız kirişte olmalı!



Eserleri

Şiir

Yarenlik (1948)
Sınıf (1944)
Yaşadıkça (1948)
Devam (1953)
Üsküdarda Sabah Oldu (1954)
Soluk Soluğa (1962)
Karakılçık (1969)
Uzak Değil (1971)
Uzak Değil (1971)
Güvercinim Uyur Mu (1974)
Kulağımız Kirişte (1983)
Ocak Katırı Alagöz (1987)

Roman

Karadeniz'in Kıyıcığında (1965)
Karartma Geceleri (1974)
Sarı Yazma (1976)
Yıldız Karayel (1981)
Hababam Sınıfı (1957)
Pijamalılar (Bizim Koğuş) (1959)
Apartıman Çocukları (1984)
Hoca Nasrettin ve Çömezleri (1984)
Hababam Sınıfı İcraatin İçinde (1987)
Şeker Kutusu (1990)
Dördüncü Bölük (1992)

Oyun

Hababam Sınıfı (1967)
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1971)

Hikaye

Radarın Anahtarı (1957)
Don Kişot İstanbul'da (1957)
Kesmeli Bunları (1969)
Nerde O Eski Usturalar (1962)
Saksağanın Kuyruğu (1962)
Şevket Usta'nın Kedisi (1965)
Geçmişe Mazi (1965)
Garibin Horozu (1969)
1972'de çıkan on kitap
Altın Ekicisi
Palavra
Tuh Sana
Çatal Matal Kaç Çatal
Bunadı Bu Adam
Keş, Al Atını
Hababam Sınıfı Baskında
Hababam Sınıfı Uyanıyor
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1975)
Palavra (hikayeler, 1982)
Rüşvetin Alamancası (1982)
Çalış Osman Çiftlik Senin (1983)
Sosyal Kadınlar Partisi (1983)

Çocuk

Halime Kaptan (1972)
Kumdan Betona (1976)
Öksüz Civciv (1979)
Bacaksız Kamyon Sürücüsü (1977)
Cankurtaran Yılmaz (1979)
Bacaksız Sigara Kaçakçısı (1980)
Bacaksız Okulda (1980)
Bacaksız Tatil Köyünde (1980)
Bacaksız Paralı Atlet (1980)
Küçükçekmece Okyanusu (1983)
Apartman Çocukları (1984)

Anı

Yokuş Yukarı (1982)
Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986)